Dilimize Farsça’dan geçen bileşik bir sözcük olan peyderpey; bölüm bölüm, parça parça, kısım kısım, azar azar, yavaş yavaş gibi anlamlara sahip bir sözcüktür. Kullanıldığı cümlede fiilin önünde yer almakla birlikte zarf tümleci olarak görev alır.
Türk Dil Kurumu’na göre peyderpey sözcüğünün anlamı
Peyderpey sözcüğü birbiri ardına, peş peşe gelişen olayları ifade etmek için kullanılır. Art arda ikilemesi ile anlamdaştır.
Sözcüğün Farsça’dan Osmanlıca’ya intikali 17. yüzyılda gerçekleşmekle birlikte bu tarihten itibaren Osmanlı günlük hayatında oldukça sık bir şekilde kullanılmıştır.
Peyderpey ne demektir sorusuna cevap olarak da “sık aralıklarla, hiç hız kesmeden yapılan işleri ifade etmek için kullanılan Arapça kökenli sözcük” cevabı verilebilir. Belirli aralıklarla, kademeli olarak yapılan işleri ve gerçekleşen olayları ifade etmek için de çoğu zaman bu sözcük kullanılmıştır.
“Yaptığımız alışverişlerin ödemelerini peyderpey yapıyorduk.” cümlesinde ödemelerin belirli aralıklarla yapıldığı anlatılmaktadır.
“Orhan Pamuk yazdığı romanları ile başarı merdiveninin basamaklarını peyderpey çıkıyordu.” cümlesinde ise Orhan Pamuk’un romanlarının kendisini yavaş yavaş başarıya ulaştırdığı anlatılmaktadır.
Yeni nesil pek kullanmasa da eskilerin aşina olduğu sözcüklerden olay peyderpey, birbiri ardına gelişen olayları ifade etmek için kullanılan Farsça kökenli bir sözcüktür.
Peyderpey gelişen olayların bir kısmında bir düzenlilik söz konusudur. Bazı olaylar ise böyle bir kurala uymazlar. Örneğin sonbahar günlerinde rüzgarlı bir havanın ardından önce bulutların sonra yağmurun gelmesi ve bunun bir süreklilik arz etmesi beklenti dahilinde peyderpey gelişen olaylardır.
Peyderpey sözcüğünün cümle içerisinde kullanımı
- Cepheden gelen haberleri peyderpey aldığımız için savaşın gidişatı hakkında yarım yamalak bilgi sahibiydik.
- İşleri bir anda değil peyderpey bitirmek niyetindeyiz.
- Peyderpey sözcüğünün anlamı en doğru şekli ise TDK sözlüğünden öğrenilebilir.
Bu tür yabancı kökenli sözcüklerin anlamını bilmek bir tür genel kültür zenginliği olarak kabul edilebilir.