Kansu Gavri kimdir ?
Kansu Gavri, 1440-1516 yılları arasında yaşamış, 1501-1516 tarihleri arasında Memlük ülkesini yönetmiş Çerkez asıllı Memlük sultanıdır. Memalik-i Burci ya da Memalik-i Çerakise adları ile bilinen Çerkez ailesine mensuptur. Sanata, özellikle de minyatür sanatına oldukça önem veren Kansu Gavri sarayında bir tane sanat atölyesi de yaptırmıştır. Kendisi de Arapça ve Türkçe şiirler kaleme alan sultan edebiyata olan düşkünlüğü ile bilinirdi. Hem edebiyat dünyasından insanlara hem de sanatçılara çok değer veren bir komutandı. Firdevsi’nin Şehname isimli eserini Türkçe’ye tercüme ettirdiği de bilinmektedir. Bu yapıttan sadece Arapça ve Farsça bilenlerin değil Türkçe konuşanların da istifade etmesini istemiştir.
Tam adı El-Eşref Kansu el-Gavri’dir. Uzun yıllar Sultan El-Eşref Sayfaldin Kayıtbay’ın hizmetinde bir köle olarak çalışmıştır. 40 yaşında iken kendisine verilen rütbe ile kölelikten azat edilmiştir. İyi bir askeri dehaya sahip olan Kansu Gavri önce “onların başı” sonrasında ise “binlerin başı” rütbelerini alarak Memlük ordusu içerisinde kendisine seçkin bir yer edinmiştir. Tarsus, Halep ve Malatya gibi vilayetlerde Memlük valisi olarak görev almıştır. Sultan olmadan önce saray nazırı ve baş vezir olarak Memlük sarayında önemli görevler üstlenmiştir. Nitekim 1501 yılında Memlük ileri gelenlerinin isteği doğrultusunda Memlük Sultanı olmuştur.
Tahta geçer geçmez sultanlık iddiasında bulunma ihtimali bulunan kişileri, onların yakınlarını ve sıkı ilişki içerisinde oldukları kişileri ya bertaraf etmiş ya da uzak bölgelere sürgüne göndermiştir. Böylece güçlü bir otorite kurmuştur.
Memlük tahtına geçtiğinde ülke ekonomisinin bitme noktasında olduğunu, hazinenin tamamen boş olduğunu gördü. Yaptığı ilk icraat ise vergileri artırmak oldu. Devlet maliyesine de el atan sultan vergilerden gelen parayı köle alımına harcamıştır.
Kansu Gavri hangi savaşlara katılmıştır ?
Onun zamanında Portekiz ile denizler üzerinde büyük savaşlar yapılmıştır. 1508′de Memlük donanması ile Portekizliler arasında yapılan Chaul Muharebesi’nde Portekizli Amiral Lourenço de Almeida komutasındaki orduyu yenmiştir. Fakat 1509′da Memlük donanması Gucerat kıyılarında yapılan Diu Muharebesi’nde Francisco de Almeida’ya yenik düşmüştür.
Genç yaşta sultan olmasına rağmen ülkesinin imarında ve kalkınmasına önemli rol oynayan Kansu Gavri, Osmanlı Devleti ile Memlükler arasında yapılan Mercidabık Muharebesi’nde hayatını kaybetmiştir.
Memlük Devleti’ne uzun yıllar sultanlık yapmış önemli hükümdarlardandır. Çerkez asıllıdır. Edebiyata ve sanata olan düşkünlüğü bilinen hükümdar kendi de çok sayıda şiir kaleme almıştır.
