Yardang nedir ?
Kil ve silt gibi gevrek yapıdaki kayaçların rüzgar aşındırmasına bağlı olarak hareket etmesi sonucu oluşan ve hakim rüzgar yönüne paralel olacak şekilde uzanan jeolojik oluşumlara yardang denir. U profilli bu oluklu yapılar birbirinden keskin sırtlarla ayrılmaktadır. Görüntü olarak ters dönmüş bir tekneyi andırmaktadırlar.
Yardangların uzunluklukları 10 metreye yükseklikleri de 5 metreye kadar çıkabilmektedir. Çoğu zaman rüzgarın estiği yöne paralel olacak şekilde bir dizi halinde bulunurlar. Yüzeyleri çoğunlukla pürüzlü ya da girintili çıkıntılı olmaktadır. Oluşumlarında rüzgarlarla taşınan kum tanelerinin önlerine çıkan engellere çarpmaları etkili olmaktadır.
Dünyada en çok görüldüğü yerler Orta Asya’nın iç kesimleridir. Bunun yanı sıra Mısır’ın Batı Çölleri bölgesi, Türkistan civarı ve Çin hakimiyetinde olan Uygur Özerk Bölgesi bu tür coğrafi oluşumların en sık rastlandığı yerlerdir.
Büyüklüklerine göre Mega-Yardang, Mezo-Yardang ve Mikro-Yardang olmak üzere üçe ayrılırlar. Mega-Yardanglar kurak iklimin egemen olduğu yerlerde görülüp uzunlukları birkaç kilometreyi, yükseklikleri de yüzlerce metreyi bulabilmektedir. ABD’nin Arizona eyaletindeki ve Tibet Dağları etrafında bulunan yardanglar örnek olarak verilebilir.
Öz Türkçe bir sözcük olduğu düşünülen yardang sözcüğünü bir coğrafi terim olarak ilk defa İsveçli bir bilim insanı olan Sven Hadin kullanmıştır.
Ülkemizde kum fırtınalarının yaşanmaması sebebiyle yardang oluşumlarına rastlanmaz.
Kum fırtınaların oluşumunda etki olduğu rüzgar aşındırması ile oluşan yer şekillerindendir. , Kil, marn, kumtaşı gibi sert olmayan, kolay aşınabilen taşların aşındırılması ile oluşur. Yardang oluşumu için belirli yönde düzenli ve sürekli rüzgar hareketi gereklidir. Ayrıca kayaç tipinin gevrek yapılı, kolay parçalanabilir olması şarttır.
Kurak iklime sahip coğrafyalarda görülür. Bu nedenle en çok görüldüğü alanlar çöllerdir. Kayaç tabakaları arasında sertlik-yumuşaklık açısından belirgin farklılık varsa oluşumu daha kolaydır.
Yardangların oluşumu ile ilgili olarak AYT sınavında coğrafya sorusu sorulma ihtimali yüksektir. Sorulacak sorularda büyük olasıkla “yardang nedir ?”, “yardang nasıl oluşur ?”, “yardangların oluşumunda etkili olan faktörler nelerdir ?” sorularının cevapları aranacaktır.
