Kaldırma kuvveti ister sıvı ister gaz olsun bir akışkanın içerisinde bulunan bir cisme o akışkan tarafından uygulanan kuvvete verilen addır. Bir sıvının içerisine bırakılan katı bir cisme sıvı tarafından dikey olarak yukarı yönde bir kuvvet uygulanmaktadır. Gaz halindeki akışkanlar içinde bu ifade doğrudur. Bir tahta parçasını suyun üzerine bırakırsanız su tarafından tahta parçasına yukarı yönde bir kaldırma kuvveti uygulanacaktır. Bu yüzden de tahta parçası su içerisinde batmayacaktır. Uçurtmaların, balonların gökyüzünde uçmaları, gemilerin deniz üzerindeki hareketi sıvıların kaldırma kuvveti sayesindedir.
Sıvının içerisinde asılı olarak yüzen cisimler için ve yüzeyde kalan cisimler için kaldırma kuvveti cismin ağırlığına eşit olacaktır. Sıvı içerisine batan cisimlerin ağırlıkları ise kaldırma kuvvetinden fazladır. Sıvı içerisine daldırılan cisimlerin yoğunluğu sıvının yoğunluğundan fazla ise cisim batar, eşit ise tamamı sıvı içerisinde olacak şekilde yüzer. Cismin yoğunluğu sıvının yoğunluğundan küçükse cismin bir kısmı sıvı içerisinde olacak şekilde yüzmeye devam edecektir.
Kaldırma kuvveti ilk defa ne zaman ve kim tarafından bulunmuştur ?
Sıvıların kaldırma kuvveti ilk defa Yunanlı büyük düşünür, matematikçi, fizikçi ve astronom olan Arşimet (Archimedes) tarafından M.Ö. II. yüzyılda bulunmuştur. Rivayet edildiğine göre Arşimet bir gün hamamda yıkanırken suyun üzerinde bulunan tasın batmadığını fark eder. Eureka! diye bağırarak hamamdan fırlar. Bugün Arşimet Prensibi olarak bilinen ilke bu şekilde doğar ve klasik fiziğin en temel yasalarından biri olur.
Sıvıların kaldırma kuvveti AYT de olmasa da TYT de fizik sorusu olarak öğrencilerin karşısına gelme ihtimali en yüksek konulardandır. Soruların bir kısmı sayısal, bir kısmı da yoruma dayalıdır.
Soru: 1000 kN ağırlığındaki bir kütle su üzerinde yüzer pozisyondadır. Bu kütleye su tarafından uygulanan kaldırma kuvveti ne kadardır ?
Cevap: Kütle su üzerinde yüzdüğüne göre statik dengededir. Dolayısı ile kütlenin ağırlığı ile suyun kaldırma kuvveti birbirine eşit olacaktır. Bu nedenle su tarafından kütleye uygulanan kaldırma kuvvetinin yerçekiminin tersi yönde 1000 kN olacağını söyleyebiliriz.
