Teodolit nedir ? Nerede ve nasıl kullanılır ?
Teodolit astronomi ve madencilik alanında yatay ve düşey açı ölçmek için kullanılan hassas bir ölçüm aletidir. Koordinat belirlemek ve yatay-düşey mesafe ölçmek için kullanılan optik bir cihaz olarak da bilinir. Bir yerin konumunun deniz seviyesinden yüksekliğini veya kot farkını hesaplamak, iki nokta arasındaki açıyı belirlemek için de kullanılır. Topografya çalışmalarında sıklıkla kullanılan cihazlardandır. Teodolitler; iki nokta arasında açı ölçümleri dışında doğrultu üzerinde nokta uygulaması, doğrudan dik çıkma ve hat uygulaması gibi amaçlarla da kullanılabilmektedir.
İlk defa XVI. yüzyılda kullanılmıştır. Orta Çağ’da diyopter ya da dioptra olarak bilinen bu cihazlar çoğunlukla astronomi çalışmalarında kullanılmaktaydı. Daha önce benzer aletler kullanılsa da bugünkü şekliyle ilk teodolit 1551 yılında İngiliz matematikçi ve bilim adamı Leonard Digges tarafından geliştirilmiştir. 1570 yılında yayımlamış olduğu Pantometria isimli eserinde icadından detaylı bir şekilde bahsetmiştir. Jesse Ramsden, Edward Samuel Ritchie, Heinrich Wild gibi önemli isimler bu cihazın geliştirilmesinde ön ayak olmuşlardır.
Foto-teodolit, sine-teodolit, jiroteodolit yaygın olarak kullanılan teodolit çeşitleridir. Aynı yönde çok sayıda ölçüm yapabilme özelliğine sahip çeşitleri bulunduğu gibi yatay skalası sabit olan türleri de mevcuttur.
Doğruluk hassasiyeti oldukça yüksek olup elektronik ortamda ölçme ve değerlendirme yapma imkanı sunmaktadır. Rüzgar gibi çevresel faktörlerden kolay kolay etkilenmezler. Ölçümlerin hızlı bir şekilde yapılmasını sağlarlar. Hem düz hem de eğimli zeminler üzerinde ölçüm yapabilirler. Açısal ölçüm aralığı 90 ile 270 arasında değişmektedir.
