Öğrenilmiş çaresizlik nedir ?
Öğrenilmiş çaresizlik, bireylerin çeşitli deneyimler sonucunda karşılaştıkları zorluklara karşı umutsuzluk ve çaresizlik duyguları geliştirmesi durumudur. Bu kavram, psikolojik bir olgudur ve bireylerin kontrol hissiyatını kaybetmeleriyle ilişkilidir. İlk olarak Martin Seligman tarafından tanımlanan öğrenilmiş çaresizlik, birkaç bileşenden oluşmaktadır.
Öncelikle, bireyler yaşadıkları olumsuz deneyimleri genellemeye başlarlar. Örneğin, bir kişi bir kez başarısızlık yaşadığında, bundan sonraki deneyimlerde de başarısız olacaklarına inanır. Bu durum, bireyin genel bir çaresizlik hissiyatı geliştirmesine yol açar.
İkinci olarak, öğrenilmiş çaresizlikte, bireylerin yaşadıkları olumsuz deneyimlerin sonucunu kontrol etme yeteneği zayıflar veya yok olur. Birey, ne yaparsa yapsın, sonucun değişmeyeceğine inanır ve bu nedenle çaba sarf etme motivasyonu kaybeder.
Son olarak, öğrenilmiş çaresizlikte, bireylerin yaşadıkları olumsuz deneyimlerin sürekli olduğu düşüncesi hakimdir. Yani, bireyler bu deneyimlerin geçici veya olağan dışı olduğuna dair bir inanca sahip olmazlar. Bu düşünce, çaresizlik hissinin daha da güçlenmesine neden olur.
Öğrenilmiş çaresizlik belirtileri nelerdir ?
Umutsuzluk hissi: Bireyler, karşılaştıkları her türlü zorluk veya engellemeyle karşılaştıklarında umutsuzluğa kapılırlar. Başarısızlık deneyimlerinin ardından gelecek başarı şansına ilişkin inancı kaybederler.
Özsaygı kaybı: Öğrenilmiş çaresizlik yaşayan bireyler, başarısızlık yaşadıkça kendilerini değersiz ve yetersiz hissederler. Özsaygıları zamanla azalır ve kendilerine olan güvenleri sarsılır.
Motivasyon kaybı: Öğrenilmiş çaresizlik, bireylerin başarıya yönelik hedeflerini ve motivasyonlarını olumsuz etkiler. Karşılaştıkları her engel karşısında motivasyonlarını kaybederler ve yeni deneyimlere girişmekten kaçınırlar.
Pasiflik: Öğrenilmiş çaresizliği yaşayan bireyler, çevrelerindeki olaylara karşı pasif bir tutum sergilerler. Kendi güçlerini kullanma ve durumu değiştirme konusunda isteksizlik gösterirler.
Yıkıcı düşünceler: Öğrenilmiş çaresizlik, kişinin düşünce düzeyini de etkiler. Bireyler, kendilerini ve yaşadıkları durumu negatif bir şekilde değerlendirirler. Olumsuz düşünceleri, mücadeleye girmeden pes etmelerine ve çıkış yollarını görmemelerine neden olur.
